سویسرییەکان  لە ڕاپرسییەکی سەرانسەریدا  دەنگ لەسەر گۆڕینی یاسا دەدەن سەبارەت بە مافی ئاژەڵ و پەلەوەر و گیانلەبەرانی دیکە :

زاهیر باهیر

23/09/2022

مەبەست لەم ڕاپرسییە بەدەستهێنانی مافی زیاترە بۆ گیانلەبەر و ئاژەڵ لە وڵاتی سویسرادا.  لەم ویکەندەدا [ شەمە و یەکشەمە] ئەو ڕاپرسییە دەکرێت لە سەر دەستووری سویسرا کە لە ئێستادا بەناو “ئاسوودەژیانی و کەرامەتی ئاژەڵەکان” دەپارێزێت.  گەر  ڕاپرسییەکە بیباتەوە ئەوە دەستوور   دەستکاری دەکرێت بۆ ئەوەی مافی ئاژەڵێک لەخۆ بگرێت کە بە چڕی بە کارگەیی نەکرێت، واتە وەکو ئەوەی کە لە کارگەدا دروست بکرێن و گەورە بکرێن.  یاسای نوێ گەر ڕاپرسییەکە ببرێتەوە ڕێژەی کۆکردنەوەی بڕی ئاژەڵەکان دادەبەزێنێت بۆ ئەوەی لەگەڵ ستانداردە ئۆرگانییەکاندا بگونجێت.

بە گوێرەی  پۆڵەکانی ئەم ڕۆژانەی پێشوو  دەریدەخات 52%ی دەنگدەران دژی قەدەغەکردنەکەن و 47% پشتگیری لێدەکەن.

ئەگەر پێشنیاری دەنگدان بە پرسە تازەکە واتە گۆڕینی دەستوور لەو بارەوە سەربگرێت و  پەسەند بکرێت، دەستووری سویسرا کە لە ئێستادا گوایە  “ئاسوودەژیانی و کەرامەتی ئاژەڵەکان دەپارێزێت، دەستکاری دەکرێت بۆ ئەوەی مافی ئاژەڵێک لەخۆ بگرێت کە بە چڕی وەکو لە کارگەدا بێت ڕەتبکرێتەوە.  یاسای نوێ ڕێژەی کۆکردنەوەی ئاژەڵەکان بۆ ستانداردە ئۆرگانیکەکان بەدی بهێنن.

سیلڤانۆ لیگەر، بەڕێوەبەری کارگێڕی گروپی پاراستنی ئاژەڵان بەناوی Sentience Politics کە پێشنیاری دەنگدانی کردووە، دەڵێت بەپێی یاسای ئێستای سویسرا، “دەتوانیت 27 هەزار مریشک لە شوێنێکدا بهێڵێتیەوە کە ژوورەکەیان بۆ جووڵەکردنیان نزیکەی قەبارەی لاپەڕەیەکی کاغەزی A4 یە“.

بەرازەکان لە شوێنێکدا دەهێڵرێنەوە، تا 1500 بۆ هەر کێڵگەیەک،  کە شوێنی هەر 10 بەراز بە قەدەر شوێنێ وەستانی سەیارەیەکە، چالاکوانانی کەمپەینەکە دەڵێن  ناتوانرێت لەو بارودۆخانەدا بە شێوەیەکی شکۆمەندانە مامەڵە لەگەڵ ئاژەڵەکان بکرێت،

بە دەنگدان بە گۆڕانکارییەکە لە دەستووردا، ژینگە دەپارێزێت لەڕێگەی کەمکردنەوەی پشتبەستن بە خۆراکی ئاژەڵان و پشتبەستن بە سۆیەی ئاژەڵ کە ئەویش پیوییستی بە بڕینەوەی دارەستانەکان هەیە . هاوکاتیش دەبێتە هۆی کەمکردنەوەی بەکارهێنانی  پرۆتینی ئاژەڵیی .

میشێل داربێلای بەرپرسی بەرهەمهێنان و بازاڕ و ئیکۆلۆژیای SBV وتی ” جووتیارانی سویسرا دەتوانن تا 18 هەزار مریشکی هێلکەدار و 27 هەزار مریشك بۆ گۆشتەکەی بەخێو بکەن”.  ئاماژەشی  بەوەشکردووە، ئەگەر قەدەغەکردنەکە پەسەند بکرێت، زۆرترین ژمارەیان دەبێت 4 هەزار مریشکی هێلکەدار و 500 مریشک بۆ  گۆشتەکەی ، لەکاتێکدا گۆڕانکاری لە ستانداردەکانی بەرازدا بە مانای دابەزینی 50%ی بەرهەمهێنانی گۆشتی بەراز دێت.

بەڵام داربێلای ئیدیعای کردووە، تەنیا 3%ی بەکارهێنەران لە سویسرا گۆشتی پەلەوەر و بەرازی ئۆرگانیکی خۆشگوزەرانی بەرزتریان دەویست. ئەو وتیشی  هەرچەندە قەدەغەکردنی بەرهەمهێنانی گۆشتی مریشک و هێلکە و گۆشتی بەراز لە سویسرا بە شێوەیەکی بەرچاو کەمدەکاتەوە، بەڵام نابێتە هۆی رێگریکردن لە هاوردەکردن و هەروەها کەمکردنەوەی بەکارهێنانی.

لە ساڵی 2020دا سویسریەکان کەمتر گۆشتیان خواردووە لە چاو تێکڕای یەکێتی ئەوروپا، کە نزیکەی 51 کیلۆگرام بووە بۆ هەر سەرێک، لە کاتێکدا بەکارهێنانی شیر و بەرهەمە شیرەمەنیەکان زیاتر بووە کە 301 کیلۆگرام بووە. دوایین زانیارییەکانی بەردەست دەریدەخەن کە تێکڕای بەکارهێنانی گۆشتی یەکێتی ئەوروپا لە ساڵی 2018دا 69.8 کیلۆگرام بووە بۆ هەر تاکێک، لە کاتێکدا شیر و شیرەمەنی لە ساڵی 2019 دا 600 گرام بووە لە ڕۆژێکدا، واتە 219 کیلۆگرام لە ساڵێکدا.