çawpoşînêk le êsta û tracîdyayek bo sbey/ 8

hejên

serincdandnêkî rexneyî le pertûkokey “nîgayek le êsta û xewnêk bo sbey”î merîwan wirya, aras fetah, bextyar ‘elî, rêbîn herdî

beşî heştem

nîştman ew şwêneye ke mrov tyayda mafekanî parêzrawbêtû dadperwerîy lenêwan takû grupe komellayetîyekanda pyadebkrêtû hest be bextewerîyû aramîû asayîş bkat, hestibkat întîmay bo şwênêk heye însanbûnî deparêzêtû geşey pêdedatû rêzî lêdenêt. L19-20

wêray ewey ke nûseran dan be şwênbûn (yekey cugrafyayî)î nîştmanda denên, dîsanewe naçarm biprism, dekrêt nîştmanêkman bew pênaseyey xotan nîşan bden, ke ew amancaney têda msoger bin?

herweha ewe şwên (nîştman) nîye, ke mrovbûn deparêzêt, belku ewe amadeyî û huşyarîy tak xoyetî le pêdagrî û sepandnî wîst û xwaste mroyyekanîda beser komellgeda, ke mrovbûnî deparêzêt û nîştman tenya le bûnî mrovî şunasdarda wata peyda dekat û ew şunaseş xudî mrov be xoy debexşêt û le derewey xoy hîç natwanêt şurey parastnî bêt!

min naçarm, herdem lew wêne cadûyane bdem, ke nûseran narrastewxo bo ew komellgeyaneyan dekêşn, ke pêyanwaye karêzî dêmokrasî û mafî mrov û azadî le parlemanekanewe helldequllêt û berew kun û qujbnekanî komellge û dwa gunde dûrdestekanî xur xur derrwat. ewan xoyan lewe ladeden, ke aramî û awedanî nîştmanekanî ewrupa û emerîka leser demkut û tallanî nîştmane wêran û dizrawekanî ême û çewsanewey hawçînanî ême lew wllataneda, ragîrawn.

ewan deyanewêt ew wênane bşarnewe, ke razîkirdin û bêdengrragirtnî hejaran û bêkaranî ewrupa be ştumekî yek pawenî û herzanbayyekan û be memrewmejî krêkaranî poşakdûrî bengladîş û hîndustan û pakistan û flîpîn û jne krêkarekanî merakîş û wllatanî trî efrîkî, ke xorake deryayyekan be kemtrîn krêy rojane û drrindanetrîn reftarî borcwazîyane amade deken, dewestêt û tewaw debêt. ewan nayanewêt wêney rasteqîney nîştmanekanî ewrupa nîşanî lawanî kurdistan bden, ke tollaşeberdî qerrax hêllî şemendefere tîjrrewekanî ewrupa, rojane be hezaran brîn le dest û demuçaw û cestey mnalanî berdişkênî asyada becêdehêlln. ewan nayanewêt, le pişt wêney nîştmane be beheştikrawekanî ewrupa [lay lawanî kurdistan], wêne rasteqînekanî nîştmanperwerî le tif û cnêwî rasîstekanî ewrupa û emerîka û ustralya û keneda, wêne rasteqînekanî nasîwnalîzm le çeqokêşî nîonazîyekanî ellmanya û emerîkada nîşanî lawanî frîwixwardûy kurdistan [be beheştekanî dêmokrasî borcwazî] bden!

katêk be wirdî nêwan û piştperdey destewajekan dexwênînewe, ew xewne jarawîyey borcwazî kurd debînîn, ke eger bwarî hebêt, ewey ewanî dîke neyanwanîwe pêhestin, em encamî dedat. ew hemû wirdegîrîyey wirdeborcwazî le desellatekeyan, keçî bo carêkîş zmanyan nagerrêt, basî xizmetkare efrîkî û kenase bengladîşî û srîlankîyekan bken, çunke ewane mrovî nakurdin û mafêk ke nûseran daway deken, nek krêkaranî koçer nagrêtewe, bellku krêkare kurdekan û kemenetewekanî tir; turkman û kildan û aşûrîyekanîş lay nûseran, şayanî nîn!

… her hîzbew be arezûuy xoy tyayda bêplanû berpirsyarêtî, bebazdan beser sadetrîn pêdrawî neteweyîda nexşey abûrîû syasetû îdarew huneru fîkru perwerdey taybet bexoy daderrêjêt. L20

nûseran dahênanêkî tiryan xistuwete ser xermanî dahênanekanî trî desellatixwazan û le pall herawhuryay bêyasayî û bêrraberî û bêpartî dedene pall desellatdaranî borcwazî kurd. emeyan le nezanîyewe nîye, bellku be enqest bo ladanî serincî takî narazî komellgeye leser hokare binçîneyyekanî serkutî azadî û nadadwerî û nayeksanî. ewî xoy gêl nekatin, ewa dezanêt, ke le serdemî cîhangîrîda, îtir ştêk nîye, nêwî abûrî neteweyî û dewlletî neteweyî bêt û ewey heye, tenya pasewanîy bazareazadekanî nîolîbralîzme û tenya serwerîyek, ke heye serwerî kompanî û banke cîhanlûşekan û nokere nawçeyyekanyane. lew peywendeşda desellatdaranî borcwazî kurd û ‘îraq û efganistan û .. tid tenya pasewanin û twananî dananî planî abûrî û projey berhemhênan, karî ewan nîye, herwek çon zîndanîkirdin û berrellakirdnî zîndanîyek, karî zîndanewanêk nîye û serok û beêweberan biryarî leser deden!

paşan bo plan nîye, meger ew hemuwe rawrûte bebê plan dekrêt, ew hemuwe serkut û zîndanî û le sêdaredane, bebê plan dekrêt? parte borcwazîyekanî kurd le şaxîş be planewe karyan kirduwe û be planewe êmeyan be kuşt deda. bellam planî abûrî û ramyarî û sitratîcî karî ew kompanya û nawende cîhanyaneye, ke leşkrekanyan narde efganistan û ‘îraq. meger ewe plan nîye, ke bepêy bernamekanî sinduqî drawî nêwdewlletî û bankî cîhanî, hemû kerte dewlletîyekan, taybetî dekenewe û le heracxaney bazarazadda, mîrî froşyare û partekanî naw bazney mîrayetî xoyan kirryarn û bew core yekemîn hengawekanî bazarazad le kurdistanda denrên. eger ewe plan nebêt, dekrêt nûseran pêman bllên plan çi seyrusemereyeke?

kurdistanî nîştman ta emrro xawenî srudî nîştmanî xoy nîye, xawenî zmanî fermî yekgirtûy xoy nîye, xawenî dezgay geyandnî hkumî bêlayen nîye, xawenî karebaw awu postû kiştukallî xoy nîye, xawenî abûrîyekî syasî neteweyî nîye, xawey cîhazêkî îdarî bîrokrasî bêlayen nîyew le rasîtîda xawenî hîzbêkî syasîş nîye. L20

nûseran, komelêk nîye û nîye rîz deken, lêreda nakrêt katî xwêneranî hêjayan pêwe befîro bidrêt, egîna srûdî nîştmanî bêcge lewey ke detwanêt komellêk druşmî hellxelletêner bêt û rolley hejaran be qurgî şerre nawxoyî û derekîyekanda bkat, ya le baştrîn barda wek srûdekey hîtler bbête serçawey tunditrîn behrekşî kar benêwî ” kar mrov azad dekat” û le pallîşîda wa le takî nahuşyar bkat, netewekey beriztir û baştir le netewekanî dîke bbînêt, bo take bindestekan çi sûdêkî hebuwe û heye û debêt. îtir em şîwene bo qêzewintrîn şit, ke srûdî serwerî borcwazîye, benawî netewe û nîştmanewe, le pay çîye?

zmanî yekgirtû ne kar û erkî desellatdarane û ne bekutekî şovênîstaney destebjêrêk drust debêt, yekgirtin leser bnemay azadî bûnî debêt, egîna debête sepandin û serkutgerî, eger kesêkîş xwazyarî eweye, debêt bgerrêtewe ser ezmûnî hawçînekanî “kemalîstekan“, ke paş hefta sall sepandin, henûke naçarn mil be xwêndnî zmanî kurdî “turke kêwîyekan” bden!

zman û xwêndnî zman û bekarbirdnî zman û hellbjardnî zman, yekêke le here serekîtrîn pêdawîstîye kesîyekan le paş henasedan û xwardin û xewtin û paşerrofrrêdan, herweha yekêke le here serekîtrîn azadîye kesîyekan û kes mafî ewey nîye lejêr hîç byanûyekda zman ya dyalêktêk beser kesî tirda bsepênêt û neteweş hîç resenîyetî nîye, taweku mrov le pênawîda naçar be wazhênan le axawtnî xoy bêt. netewe, xêllî gewrebûy rojgare ya koy pêkhatnî xêlekane û hêçî tir. eger xêll û nawçegerî şermezarî bin, ewa netewe, ke pîrbûn û gewretirbûnî xêlle, şermezarîtrînî şermezarîyekan debêt.

lêreda basî zman bo helêkî dîke helldegrim, bes ewende be pêwîst dezanim bllêm, ke nek kemînekan û nawçekan mafî xoyane zmanî xoyan bixwênin û bparêzn û perey pê bden, bellku hemû ladêyekî çend malle mafî xoyane be binzarawey xoyan bixwênin û bnûsin û karekanî xoyan berrêwebern, nek her ewe, bellku hemû kesêk û grupêk mafî xoyetî tenanet zmanêkî destkirdî wek (êsprênto) ya her zmanêkî dîke bkate zmanî axawtin û xwêndin û berrêweberayetî xoy. le beramberîşda ewe derkî bomaweyî xêllekîyaney neteweye, ke zman desepênêt û ewanî dîke naçar be bekarbirdnî dekat. aya mrovayetî hîç sûd û behremendîyekî le nawendêtî desellat û snûrekan birduwe, taweku zmanî nawendî sepênraw sûd û gringî boy hebêt?

ew pagende şovênîstîyaney ewroke destebjêrêk le sayey desellatî borcwazîda bo zmanî standardî dekat, hîç nîye bêcge le derkewtnewey pawanixwazîy û serpagîrîy xêllekîyaney caran. sendnewey azadî bekarbirdin û xwêndin û nûsînî zman le deverêk ya taqe gund û xêzanêk be byanûy ewey nasîwnalîzm wek aydîlocyay borcwazî xêlle gewreke (netewe) le serûy wîst û azadî û maf [ lewaneş bekarbirdnî zman (dyalêkt) be dyarîkrawî]î takekanewe dadenêt, nek her şovênîzme, bellku jêrpêxistnî mrovayetî takekan û çepandnî srustî mrovîşe!

dezgey geyandnî mîrîy bêlayen çîye? eger mebest le dezgekanî rageyandne, ewa hîç kat bêlayen nîn û eger kesêk frîwder ya nahuşyar nebêt, ew rastîye debînêt. eger nûseran nmûneyek le rageyandnî bêlayen le dunyay sermayedarîda şik deben, ba ew çakeman letekda bken û be êmey nîşan bden. bellam ême detwanîn, le aydyaltrîn dewlletda ke ewan le êmey dekene beheşt, nîşanî bdeyn, ke be drêjayî sall dezgekanî rageyandin hoşî bîner û xwêner û bîser, be jarawî çînayetî deşonewe û layendarî ew dezgeyane deşarnewe, bellam her letek rûdanî xopîşandanêkî narrezayetî beramber dewllet ya kompanîyayek ya mangirtnêkî giştî rûyda, îtir deste şarawekanî borcwazî û destebjêrekanî le pişt ew mîdya bêlayenaney nûseranewe derdekewn û debne miştî asnîn û demî xellkî dekutin!

pîşesazî û kiştukall û abûrî û ramyarî neteweyî, wek wtim taze meger bexewn ya lew dunyay asmanekanda, ya eweta nûseran be tîorîye cadûyyekanyan mrovayetî û mêjuwekey bo dûsed sallêk bgêrrnewe dwawe û lebrî şêx û melakanî ew kat, em roşinbîrane raberayetî nasîwnalîzm bgirnedest û dewllete xewnawîyekeyan damezrînin! egîna leber çawî kallî kurdaney nûseran, nawende cîhanîyekanî sermaye, le nawçeke û cîhanda dyardeyekî nawaze drust naken. lêreda mebestim le dewlletî borcwazî kurdî nîye [çunke eger berjewendî nawende cihyanluşekan bîxwazêt, ewa le mawey çend mangêkda çwarparçeke beyekewe delkênnewe û deyankene dewlletêk û zorîney desthellbrrekanî naw UN dengî pêdeden], bellku mebestim ew dewlleteye, ke nûseran deyanewêt leser bnemay abûrîy û ramyarîy serbexoy neteweyî drustî bken!

be boçûnî min, çîtir esteme xewne nasîwnalîstîyekan wek sedey nozde û seretay sedey bîst, bitwanin pêyyekyan le ketwarda bêt, le baştrîn barda le desellatî (înk) û (pidk) baştir nabin. paşan baskirdin le kiştukall û plan û abûrî û ramyarî neteweyî .. tid, le ser kame zemîney ketwarîy le sayey baladestî sermayedarî cîhanîda, herêmî kurdistan, ke bexoy beşêke le wllatkî dagîraw (‘îraq) û deselatekeşî beşêke le mîrîyekî sepaw, detwanêt serbexoyî abûrîy û ramyarîy xoy bparêzêt, îtir em destewaje froştne be takî kurd, lepay çîye?

nûseran le dwadêrî ew peregrafeda xwazyarî dezgeyekî berrêweberayetî bîrokrasî bêlayenin û dwacarîş partekan be narramyarîybûn tawanbar deken, nazanim em wşe rîzkrawe bêwatayane le pay çîn û boçîn? min wellam bo xoyan becêdehêllm û tenya hênde bese, ke bnûsim “bebê twanc“!

axir partî narramyarî kameye û le çi qutuyekî ‘etarda peydayan kirduwe? part ya bûnî nabêt ya ke peyda bû, ewa bo ramkirdin (ramyarîykirdin)î xellk drustî deken! le katêkda ke “partî keran“îş natwanêt ramyarîy nebêt û bebê amanc nehatuwete bûn, ke amancîşî hebû, ramyarî borcwazîş wek fêll û lexiştebirdin pêwîste, çunke partî bêrramyarî, wek çekî bê gulle waye û rawî pênakrêt!

bîrokrasî, naşîrîntrîn rûy sîstemî borcwazîye, bellam nazanim ew bêlayene dahênanî kam serdeme û kame hêz le piştîyewe westawe. be narramyarî hejmarkirdnî parte desellatdarekanî kurdistanîş, be birrway min le hîç ferhengêkda bêcge le ferhengî xoşbawerrkirdnî tak be part û partayetî, le hîç şwênêkî tirda cêy nabêtewe.

em nîştmane buwe be kertêkî gewrey abûrî taybet be herdû hîzbeke. L21

nûseran le bîryan kirduwe, ke çend dêr pêştir pênasey nîştman be întîma û komellêk hest û peywendî deken, le bîryan deçêt û degerrênewe ser pênase rasteqînekey nasîwnalîzm bo nîştman; bîrenewt û karge û kêllge û telar û sêberî darberruwekanî, înca bo pakirdnewey pêy çînî serwer û sîstemekey, hemû xetake bo partekan degerrênnewe, zor zîrekane em amance le tewawî (100) laperrey pertûkokeda karî leser krawe.

ewey bo borcwazî wek çînêkî cîhanî bênetewe, nîştman tenya kertî taybetîye û neteweş dêwcamey şardnewey berjewendîye çînayetîyekanî, rastîyekî nkollîhellnegre û mêjûy şorrş û şerr û hellbjardnekan, eweyan selmanduwe û perdeyan leserladawe.

ewe hîç gumanî têda nîye, ke nîştman le sayey serwerî çînayetîda ya marekrawî (part)e ya hî (mîrî), ewey xewn be nîştman hemuwanî ” netewe û komell” ya “mrovayetî“yewe debînêt, ewa eger lêhatûy ewey têdabêt û bedway rastîda bgerrêt, pêwîste le derewey snûrekanî desellat û desellatixwazîda bo pantayyek bgerrêt, ke mrovekan têyda azad û yeksan û teba bjîn û hemuwan le saman û dahatî behremend bin û hemuwan le beramber awedanî û binyatnanîda lêprisraw bin.

nûseran le bîr deken, ke taweku nîştman beşêk bêt le darayî borcwakan û serwerî çênayetîyan beser çîn û twêje naserwerekanda, ewa lêprisrawetî bo takî bênîştman (naserwer û bêsermaye) be koyletî tewaw debêt û çendî bçête pay şerr û plane nîştmanîyekan, hêndey dîke zincîrekanî destî tundtir dekatewe. takî naserwer, le brî lêprisrawetî û parêzgarî le nîştmanêk, ke ew xawenî nîye, pêwîstî be têkişkandnî serwerîyeke, ke nîştman dekate zîndanî koyletî takî bindest!

nûseran eweşyan lebêr deçêt, ke nîştman be wata drustekey û be watakey ewanîş, natwanrêt morkî neteweyî lêbdrêt û her katêk ştêkî wa rûbdat, ewa nasîwnalîzmî berhellistkarî desellatî şovênîzmî serdest, bexoy cêgey heman şovênîzm degrêtewe. çunke eger kurdistan tenya nîştmanî kurdan bêt, ey nîştmanî kild û aşûr û turkman, kwêye?

eger bew pêwere bêt, ke nûseran nîştman be netewe taybet dekenewe, ewa hîç kat takî kildan û aşûr û turkman le beramber nîştmanêkda ke kurdistane, hîç erk û lêprisrawetîyekan leser şan nîye û mafî xoyane, ke bibne têkder û djayetî bken!