کاتێك کە له‌ ساڵی 2008 دا قه‌یرانی ئابووری ئه‌مه‌ریکا و بریتانیا و که‌نه‌دا و هه‌موو ئه‌ورپا و شوێنه‌کانی تریشی گرته‌وه‌، ئیرله‌نده‌ یەکێك بوو لەو وڵاتانەی کە زۆرتر وەبەر کەوت، بۆیه‌ ده‌وڵه‌تی ئەو وڵاتە بێجگه‌ له‌ دەوڵەتیکردنی سێ بانکی سه‌ره‌کی ئیرله‌ندهllied Irish Bank‌, Anglo Irish Bank, bank of Irland چاری نه‌ما. ئه‌وه‌ ماوەیه‌کیشه‌ قیرانه‌که‌ به‌ ته‌واوی قوڵ بووەته‌وه‌ و ئێستا میری ئه‌و وڵاتە و بانكه‌کانی له‌و قه‌یرانه‌دا ده‌ژین و سه‌ره‌نجام ده‌وڵه‌ت به‌وه‌ ڕازی بوو، که‌ یارمه‌تی له‌ سندوقی دراوی نێودەولەتی و یه‌کێتی ئه‌وروپا و بانكی ناوەندی ئه‌وروپا وه‌رگرێت. ئه‌م یارمه‌تییه‌ش به‌ 90 ملیارد یۆرۆ خەملێنراوە، که‌ بریتانیا به‌ تەنیا 10 ملیارد ده‌دات، ئەمە لە کاتێکدا کە خۆی له‌ قەیرانێکی قوڵدا ده‌ژی و شه‌پۆلی ناڕه‌زایەتییه‌کان له‌ فراوانبوونەوە و پەرەسه‌ندادان. بێگومان یارمه‌تیدانی ئەو ناوەند و وڵاتانە بۆ ئێرله‌نده‌ له‌به‌ر به‌ژه‌وەندی تایبه‌تی خۆیانه‌ و بەس، بۆ نموونه‌ بریتانیا کە دراوسێیه‌تی و بەینەوبەرەیەکی ئابووریی گه‌وره‌ش له‌ نێوانیاندا هه‌یه‌ و بانكه‌کانی بریتانیا ده‌ستیان له‌ژێر باری ئێرله‌نده‌دایه‌، به‌وه‌ی که‌ 149 ملیارد یۆورۆیان لای ئیرله‌نده‌یه‌، هه‌رچی وڵاتانی ئه‌و‌روپیەکانی ترن، بۆ به‌رگریکردن له‌ هه‌ره‌سی یۆرۆ ده‌یانه‌وێت ئێرلەندە نه‌ڕوخێت. سندوقی دراوی نێودەوڵەتیش سوود و قازانجی تایبه‌تی خۆی هه‌یه‌ و له‌ پاڵیدا مه‌رجه‌کانی خۆی به‌سه‌ر ئێرله‌نده‌دا ده‌سه‌پێنێت.

شایانی باسه‌، ئەگه‌ر ئێرله‌نده‌ مل بەو قه‌رزه‌ بدات، ئەوا ده‌بێت خه‌ڵکه‌که‌ی قەرزەکە بداته‌وه‌ و به‌ ده‌رکردنی کرێکاران و داخستنی به‌شه‌ خزمه‌تگوزارییه‌کان و که‌مکردنه‌وه‌ و بڕینی بیمه‌کان و زیادکردنی باج و خه‌راج و شتی تر، باجەکەی دەدات. هه‌ر بۆیه‌ له‌ دوێنێوه‌ 22ی نۆڤەمبەری2010 شه‌پۆلێکی گه‌وره‌ی خۆپیشاندان که‌ به‌شی هەرە زۆری له‌ شێوەی چالاکی ڕاسته‌وخۆدایە، ده‌ستی پێکردوه‌وه‌ و به‌یه‌کدادانێکی گه‌وره‌ له‌ نێوان پۆلیس و خه‌ڵکانی ناڕه‌زایدا هه‌یه‌. هه‌رچی باڵاخانە و تەلاری ده‌وڵه‌تی و بانكه‌کان هه‌ن له‌ ژێر پاسەوانێکردن و چاودێریه‌کی فراوانی پۆلیسیدان، نه‌کاله‌لایه‌ن خه‌ڵکه‌وه‌ دا‌گیر بکرێن. خه‌ڵکی خوازیارە میری ده‌ست له‌ کار بکێشێته‌وه‌ و هه‌ڵبژاردنی تازه‌ بکرێت، گه‌رچی تا دوێنێ شه‌و 22ی نۆڤەمبەری2010 سه‌رۆکشالیاران بایەخی به‌مه‌ نه‌داوە، به‌ڵام ئێستا له‌ ژێر فشاری خه‌ڵکدا و ده‌ستکێشانه‌وه‌ی پارتی سه‌وز که‌ به‌شێک بوون له‌ ده‌سه‌ڵات، سه‌رۆکشالیاران بەوە ڕازی بووە، که‌ له‌ کۆتایی مانگی جێنیوەری یا سه‌ره‌تای مانگی فێبریوەری 2011 دا هه‌ڵبژاردنی نوێ بکرێت.

ترسی گه‌وره‌تری وڵاتانی ئه‌وروپی لە ڕوخانی یۆرۆیە، ترسیان لە ڕوخانی پۆرتوگال و ئیسپانیایه‌، که‌ باری ئابووریان زۆر نالەبارە و ته‌نانه‌ت له‌ ئیسپانیادا ڕێژه‌ی بێکاری گەیشتووەتە 20% له‌ولاشه‌وه‌ وا چاوه‌ڕون ده‌کرێت له‌ پۆتوگال پێش مانگی جێنیوه‌ری 2011 یۆرۆ و میری سو‌شیالیشتەکانیش هه‌ره‌س بهێنن. ده‌وڵه‌ت بەو بیانووەوە له‌وێش ده‌ستیکردوه‌ به‌ که‌مکردنه‌وه‌ و بڕینیی بیمه‌کان و که‌مکردنه‌وه‌ی خزمه‌تگوزارییه‌کان و ده‌رکردنی کرێکاران، بۆیە بڕیاره‌ به‌یانی ڕۆژی24ی نۆڤەمبەری 2011 له‌لایه‌ن خەڵك و سەندیکاکانەوە مانگرتنی گشتی بەرپابکرێت.

 

êrlende: qeyranî abûrî û şepolî narrezayî ew wllate ewrupîyeşî girtewe

katêk ke le sallî 2008 da qeyranî abûrî emerîka û brîtanya û keneda û hemû ewirpa û şwênekanî trîşî girtewe, îrlende yekêk bû lew wllataney ke zortir weber kewt, boye dewlletî ew wllate bêcge le dewlletîkirdnî sê bankî serekî îrlendellied Irish Bank, Anglo Irish Bank, bank of Irland çarî nema. ewe maweyekîşe qîraneke be tewawî qull buwetewe û êsta mîrî ew wllate û bankekanî lew qeyraneda dejîn û serencam dewllet bewe razî bû, ke yarmetî le sinduqî drawî nêwdewletî û yekêtî ewrupa û bankî nawendî ewrupa wergrêt. em yarmetîyeş be 90 milyard yoro xemlênrawe, ke brîtanya be tenya 10 milyard dedat, eme le katêkda ke xoy le qeyranêkî qullda dejî û şepolî narrezayetîyekan le frawanbûnewe û peresendadan. bêguman yarmetîdanî ew nawend û wllatane bo êrlende leber bejewendî taybetî xoyane û bes, bo nmûne brîtanya ke drawsêyetî û beynewbereyekî abûrîy gewreş le nêwanyanda heye û bankekanî brîtanya destyan lejêr barî êrlendedaye, bewey ke 149 milyard yowroyan lay îrlendeye, herçî wllatanî ewrupyekanî trin, bo bergrîkirdin le heresî yoro deyanewêt êrlende nerruxêt. sinduqî drawî nêwdewlletîş sûd û qazancî taybetî xoy heye û le pallîda mercekanî xoy beser êrlendeda desepênêt.

şayanî base, eger êrlende mil bew qerze bdat, ewa debêt xellkekey qerzeke bdatewe û be derkirdnî krêkaran û daxistnî beşe xizmetguzarîyekan û kemkirdnewe û brrînî bîmekan û zyadkirdnî bac û xerac û ştî tir, bacekey dedat. her boye le dwênêwe 22î novemberî2010 şepolêkî gewrey xopîşandan ke beşî here zorî le şêwey çalakî rastewxodaye, destî pêkirdwewe û beyekdadanêkî gewre le nêwan polîs û xellkanî narrezayda heye. herçî ballaxane û telarî dewlletî û bankekan hen le jêr pasewanêkirdin û çawdêryekî frawanî polîsîdan, nekalelayen xellkewe dagîr bikrên. xellkî xwazyare mîrî dest le kar bkêşêtewe û hellbjardnî taze bikrêt, gerçî ta dwênê şew 22î novemberî2010 serokşalyaran bayexî beme nedawe, bellam êsta le jêr fşarî xellkda û destkêşanewey partî sewz ke beşêk bûn le desellat, serokşalyaran bewe razî buwe, ke le kotayî mangî cênîwerî ya seretay mangî fêbrîwerî 2011 da hellbjardnî nwê bikrêt.

tirsî gewretrî wllatanî ewrupî le ruxanî yoroye, tirsyan le ruxanî portugal û îspanyaye, ke barî abûryan zor nalebare û tenanet le îspanyada rêjey bêkarî geyiştuwete 20% lewlaşewe wa çawerrun dekrêt le potugal pêş mangî cênîwerî 2011 yoro û mîrî suşyalîştekanîş heres bhênin. dewllet bew byanuwewe lewêş destîkirdwe be kemkirdnewe û brrînîy bîmekan û kemkirdnewey xizmetguzarîyekan û derkirdnî krêkaran, boye birryare beyanî rojî24î novemberî 2011 lelayen xellk û sendîkakanewe mangirtnî giştî berpabkrêt.
هاوڕێیان، خوێنه‌رانی هێژا، سه‌کۆی ئه‌نارکیستانی کوردستان, وەك سەکۆی سۆشیالیستە ئازادیخوازەکان، پێویستی بە هاریکاری ،ڕەخنە، پشنیار، ڕێنوێنی، وتار و هەواڵ و ڕاپۆرتی خەباتی ڕۆژانەی جەماوەری ئێوەیە هەیە لە هەر کوێیەکی جیهاندا دەژین.

hevallan, xwêneranî hêja, sekoy enarkîstanî kurdistan, wek sekoy soşyalîste azadîxwazekan, pêwîstî be harîkarî , rexne, pişnyar, rênwênî, wtar û hewall û raportî xebatî rojaney cemawerî êweye heye le her kwêyekî cîhanda dejîn.

KAF anarkistan@activist.com